به گزارش پایگاه خبری تحلیلی جویباران موضوع «آب ژرف» طی سال‌های اخیر به یکی از بحث‌های چالش‌برانگیز حوزه آب و محیط‌زیست تبدیل شده است؛ اما آنچه اهمیت دارد، این است که درباره چنین مسئله حساسی نمی‌توان بدون داده، تحلیل و مطالعات دقیق سخن گفت. هر اظهارنظری درباره وجود یا ظرفیت آب ژرف در یک منطقه، باید بر پایه اطلاعات شفاف، داده‌های قابل استناد و پاسخ روشن به پرسش‌های علمی باشد؛ نه حدس و گمان و نه ارائه آمارهای کلی و غیر دقیق.
کمبود آب در کشور ما پدیده‌ای تازه نیست و ریشه آن را باید در دو عامل اساسی جست‌وجو کرد. از یک سو، ایران طی چهار دهه اخیر با جهش جمعیتی، توسعه صنعتی و گسترش فعالیت‌های اقتصادی روبه‌رو بوده و این روند، نیاز کشور به منابع آب را افزایش داده است. از سوی دیگر، ایران در اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و میانگین بارش‌ها در آن تقریباً یک‌سوم متوسط جهانی است؛ شرایطی که به‌طور طبیعی منابع آب قابل اتکای کشور را محدود می‌کند.
مسئله آب اما تنها یک موضوع فنی نیست. این موضوع طیف گسترده‌ای از ذی‌نفعان را شامل می‌شود و مدیریت آن نیازمند هماهنگی اجتماعی، اقتصادی، حقوقی و زیست‌محیطی است. پیچیدگی‌هایی که امروز در مدیریت منابع آب کشور دیده می‌شود ناشی از همین چندبعدی بودن موضوع است.
در سال‌های اخیر تحقیقات مهمی در حوزه آب ژرف انجام شده، اما آنچه مانع تحلیل دقیق‌تر می‌شود، نبود داده‌های شفاف و قابل دسترس است. هنوز مشخص نیست عمق واقعی این منابع چقدر است، چه میزان پایداری دارند و منشا آن‌ها چیست. تا زمانی که داده‌ها از سوی نهادهای دارنده اطلاعات در اختیار جامعه علمی قرار نگیرد، سخن گفتن از وجود قطعی یا استخراج اقتصادی آب ژرف، بیشتر شبیه تخمین و حدس خواهد بود تا یک نظر کارشناسی معتبر.
همچنین تجربه نشان داده که حل مسائل آب بدون اجماع اجتماعی امکان‌پذیر نیست. مطالعات اجتماعی در حوزه آب، از جمله تدوین نقشه راه مسائل اجتماعی آب، در سال‌های اخیر کمک کرده تا مدیریت منابع آب با نگاه جامع‌تری پیش برود. توسعه سامانه‌های اطلاعاتی برخط، کار روی بیمه سیلاب، ورود به موضوع حسابداری آب و همکاری‌های بین‌رشته‌ای با نهادهای پژوهشی همچون جهاد کشاورزی، هواشناسی و دانشگاه‌ها از جمله اقداماتی است که نشان می‌دهد مدیریت آب بدون دانش مشترک و بدون استفاده از ظرفیت همه بخش‌ها، نتیجه‌ای نخواهد داشت.
آنچه امروز باید بر آن تأکید کرد این است که آینده آب کشور با شعار و هیجان مدیریت نمی‌شود. منابع آب، چه سطحی و چه زیرزمینی، نیازمند مطالعات دقیق، شفافیت اطلاعات و تصمیم‌گیری مسئولانه هستند.
ادعاها درباره آب ژرف تنها زمانی ارزشمند است که پشتوانه علمی داشته باشد و بتوان به پرسش‌های اساسی درباره حجم، کیفیت، پایداری و منشا آن با داده پاسخ داد.
تا پیش از آن، بهترین و مسئولانه‌ترین رویکرد، احتیاط، شفافیت، تبیین واقعیت‌ها و پرهیز از ایجاد امیدهای غیرواقعی است؛ چرا که مدیریت آب، نه میدان آزمون و خطا، بلکه عرصه‌ای است که اشتباه در آن، بهای سنگین برای نسل‌های آینده خواهد داشت.
یادداشت: دکتر رمضان غلامی اواتی
ثبت دیدگاه